TPITH AΠOΨH
Ο χρόνος δεν αλλάζει
Mικρή περιπλάνηση στον αθέατο κόσμο των Pομ
Στον τσιγγάνικο καταυλισμό της Νέας Αλικαρνασσού, στις παρυφές του Ηρακλείου, δεν υπάρχει καθόλου χριστουγεννιάτικος διάκοσμος. Δεν υπάρχει καν προφανής θέση για διάκοσμο. Επίσης, δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα που θα έκανε τον υποθετικό διάκοσμο να φωτίζει τις νύχτες των γιορτών. Άλλωστε, ο ίδιος ο καταυλισμός και οι κάτοικοί του είναι κατά μία έννοια ανύπαρκτοι. Αν και η εγκατάσταση των Ρομά στα νότια του προσφυγικού δήμου της N. Αλικαρνασσού, έγινε προ εικοσαετίας και πλέον με απόφαση της Νομαρχίας, η δημοτική αρχή (παλαιότερα N.Δ., σήμερα ΠΑΣΟΚ) αρνείται πεισματικά να αναγνωρίσει την υπόστασή τους και να αναλάβει στοιχειώδεις υποχρεώσεις της απέναντί τους.
Για τους περισσότερους από μας, κατοίκους του πολεοδομικού συγκροτήματος της κρητικής πρωτεύουσας, ο καταυλισμός είναι αθέατος. Κανείς «μπαλαμός» (μη Τσιγγάνος) δεν πρόκειται να περιπλανηθεί στα λασπωμένα σοκάκια, όπου κυλούν τα απόνερα, ανάμεσα στις παράγκες από νάιλον, τις άδειες και διάφανες σχεδόν, με τη μικρή μαντεμένια ξυλόσομπα στη μέση. Κανείς, αν εξαιρέσουμε λίγους ανθρώπους που δίνουν δωρεάν τον χρόνο για να τους μείνει λίγη αξιοπρέπεια, όπως προτρέπει ο ποιητής.
Όταν η ανθρωπολόγος Νινή Καπετανάκη, η δασκάλα Ελένη Ντέρα, ο φωτογράφος Μανόλης Πρινιανάκης και ο σκηνοθέτης Μάνος Σταυρακάκης ήρθαν και με βρήκαν στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, είχαν συλλέξει το υλικό που θα παρουσιάζαμε μαζί τρεις μήνες αργότερα στις Αίθουσες Περιοδικών Εκθέσεων του Μουσείου. Μια ομάδα Τσιγγανόπουλων, η Αφροδίτη, η Χριστίνα, ο Μαρίνος, η Νικολέτα, ο Παντελής, η Αλέκα και ο Χρήστος, είχαν εκπαιδευθεί στη φωτογραφία και είχαν αποτυπώσει σε χιλιάδες λήψεις τη ζωή στον καταυλισμό. H έκθεση διαρκεί ώς τις 14 Ιανουαρίου 2006 (και είναι επίσης επισκέψιμη στο www. historical-museum.gr).
Βρέθηκα στον καταυλισμό ένα κρύο απόγευμα του Δεκέμβρη. Κάθομαι στην παράγκα με τον Σταύρο που είναι κοντά στα εξήντα αλλά δείχνει ογδόντα. Ένα τσούρμο δισέγγονα παίζουν γύρω μας, τα μισά ξυπόλητα. Ο Σταύρος είναι γραμμένος στα δημοτολόγια της Ιεράπετρας, ο ένας από τους γιους του, που κάθεται μαζί μας, στα δημοτολόγια της Καρδίτσας. «Οι δημοτικές αρχές της N. Αλικαρνασσού αρνούνται να εγγράψουν τους Τσιγγάνους στους δημοτικούς καταλόγους, παρ' όλο που οι περισσότεροι μένουν μόνιμα και διακόσια περίπου παιδιά έχουν γεννηθεί εκεί» μου έλεγε ο πολιτικός μηχανικός Λεωνίδας Δρανδάκης, δραστήριο μέλος της Διεθνούς Αμνηστίας. «Από το 1995 ώς σήμερα, θεωρούν τον καταυλισμό παράνομο και υπό διαμετακόμιση. Αρνούνται όμως εκ των προτέρων κάθε πιθανό τόπο μετεγκατάστασης μέσα στα διοικητικά τους όρια».
Ο Σταύρος νιώθει να σαπίζει μέσα στο χαρτόνι και το νάιλον της παράγκας. Θα ήθελε κάτι που να μοιάζει περισσότερο με σπίτι, τουλάχιστον για τα παιδιά του. Αλλά και η κατασκευή του βόθρου για μια τουαλέτα ακόμα αποδεικνύεται αδύνατη. «Αν φέρουμε μηχάνημα, παραφυλάνε να τους διώξουν αφού δεν είμαστε νόμιμοι». Οι αρχές παίζουν τη γάτα με το ποντίκι στον καταυλισμό. Και ο καταυλισμός είναι γεμάτος ποντίκια.
Πριν σουρουπώσει, ο σαραντάχρονος Λάμπρος, πλανόδιος οπωροπώλης το επάγγελμα, με πηγαίνει στον λόφο δύο χιλιόμετρα προς Νότον. Υπάρχουν ακόμα οι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι, τα χαραγμένα οικόπεδα και τα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης που χορταριάζουν. Είναι ο τόπος μετεγκατάστασης που μελετήθηκε και άρχισε να υλοποιείται στο πλαίσιο του αθόρυβου αλλά αποτελεσματικού ενδιαφέροντος που έδειξε για την υπόθεση των Ρομά ανά την Ελλάδα το πρωθυπουργικό γραφείο για την ποιότητα ζωής, στον καιρό του Σημίτη. Ο τότε δήμαρχος (N.Δ.) συμβιβάστηκε τελικά με την ιδέα. Αλλά ο σοσιαλιστής διάδοχός του φρόντισε για τη δυναμική ανατροπή. Με την ανάληψη της δημοτικής εξουσίας έσπευσε να καταλάβει και να περιφράξει τη μισή έκταση την οποία διεκδικεί, αναπόδεικτα, ως «δημοτική περιουσία». Με τη συνενοχή άλλων καταπατητών και τη νωθρότητα των λοιπών δημόσιων αρχών, το έργο ματαιώθηκε.
«Εδώ ήταν να γίνει το σπίτι μας». Ο Λάμπρος μού δείχνει το ακριβές σημείο χωρίς κανένα πάθος. Οι άνθρωποι είναι αξιοπρεπείς και δεν περιμένουν τίποτε από μας. Δεν περιμένουν ούτε τα περίφημα ατομικά δάνεια μεταστέγασης, που άλλωστε έχουν πάψει να τους εγκρίνονται και οι ίδιοι, έχοντας παλαιότερα ελπίσει σε μια ομαδική μεταστέγαση στον συνοικισμό («που θα του δίναμε κι ένα όνομα»), δεν τα διεκδίκησαν έγκαιρα. Έτσι, χάθηκαν ανάμεσα στις σπασμωδικές, αντιφατικές και ατελέσφορες απόπειρες της Πολιτείας, άλλοτε για την «ένταξή» τους ως οργανωμένης κοινότητας που διατηρεί πολιτισμικά της χαρακτηριστικά και άλλοτε για την «ενσωμάτωσή» τους, δηλαδή την αφομοίωσή τους στην ελληνική κοινωνία.
«Ο Τσιγγάνος δεν ζητάει μια θέση υπαλλήλου ή έναν διορισμό» λέει ο Ηρακλής, άλλοτε πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου που έχει πια ατονήσει. «Το αίτημα είναι η δυνατότητα νόμιμης άσκησης του επαγγέλματός του και η στοιχειώδης μόρφωση». H Αφροδίτη, που ανήκει στη φωτογραφική μας ομάδα, έχει ένα σπάνιο χάρισμα λόγου. «Το όνειρό μου είναι να τελειώσω το Γυμνάσιο. Αν δεν τα καταφέρω, θα προσπαθήσω για τα παιδιά μου. Να κάνουν αυτό που εγώ δεν μπόρεσα».
Στο μεταξύ, ο τσιγγανομάχος προοδευτικός δήμαρχος της N. Αλικαρνασσού ετοιμάζεται να λάβει ξανά το χρίσμα από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, εγνωσμένο φίλο των μειονοτήτων. Κάτω από το επίχρισμα, πολλά πράγματα μένουν τα ίδια.
Ο Αλέξης Καλοκαιρινός είναι αναπληρωτής καθηγητής στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθύνει το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.
Κωδικός άρθρου: A18426N062
ID: 500521
HOME PAGE (click)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου